Kỹ thuật Spaced Repetition – Bí quyết ghi nhớ từ vựng lâu dài

Phần dưới đây sẽ giải thích nguyên lý của Spaced Repetition, lý do vì sao phương pháp này hiệu quả trong việc ghi nhớ từ vựng lâu dài, giới thiệu một số phần mềm ứng dụng phổ biến như Anki, hướng dẫn bạn cách áp dụng Spaced Repetition vào việc học tiếng Anh hằng ngày, và kèm theo ví dụ thực tế để bạn có thể bắt đầu thực hành ngay. Hãy cùng khám phá cách biến việc học từ vựng thành một thói quen thông minh và nhẹ nhàng hơn!

Spaced Repetition là gì?

“Spaced Repetition” (lặp lại ngắt quãng) là một kỹ thuật học tập dựa trên hiệu ứng giãn cách trong tâm lý học. Thay vì ôn đi ôn lại một thông tin nhiều lần trong một khoảng thời gian ngắn (ví dụ nhồi nhét 100 từ vựng trong một đêm), Spaced Repetition khuyến khích bạn phân bổ các lần ôn tập cách nhau những khoảng thời gian tăng dần. Nói đơn giản, bạn sẽ ôn lại từ vựng sau 1 ngày, rồi 3 ngày, rồi 1 tuần, 1 tháng, v.v., với khoảng cách ngày càng dài hơn giữa các lần ôn.

Nguyên lý đằng sau phương pháp này xuất phát từ nghiên cứu của nhà tâm lý học Hermann Ebbinghaus vào thế kỷ 19 về “đường cong lãng quên”. Ebbinghaus khám phá ra rằng ngay sau khi học thông tin mới, chúng ta quên đi rất nhanh nếu không ôn lại: có thể quên tới 50% sau một giờ, 70% sau một ngày, và gần như 90% sau một tuần. Tuy nhiên, mỗi lần ôn tập sẽ “đặt lại” đường cong lãng quên, nghĩa là giúp trí nhớ phục hồi và giữ lại thông tin lâu hơn trước khi bắt đầu quên lần nữa. Nếu các lần ôn tập đó được sắp xếp hợp lý – tức là diễn ra ngay trước khi bạn sắp quên kiến thức – thì mỗi lần ôn sẽ củng cố kiến thức mạnh hơn và đẩy xa thời điểm quên về sau. Đây chính là ý tưởng cốt lõi của Spaced Repetition: ôn tập đúng thời điểm.

Ví dụ, bạn học từ mới “resilient” (kiên cường) hôm nay. Theo phương pháp Spaced Repetition, bạn có thể ôn lại từ này sau 1 ngày, rồi sau 3 ngày, sau 7 ngày, sau 14 ngày, và tiếp tục kéo dài khoảng cách. Mỗi lần ôn chỉ cần vài phút kiểm tra nghĩa của từ. Nhờ cách này, từ “resilient” sẽ được “nhắc nhở” cho não bộ nhiều lần trước khi kịp quên hẳn, giúp nó in sâu vào trí nhớ dài hạn.

Vì sao Spaced Repetition hiệu quả trong ghi nhớ từ vựng?

Phương pháp lặp lại ngắt quãng được rất nhiều nghiên cứu chứng minh là hiệu quả vượt trội so với cách học thông thường. Khi bạn ôn tập thông tin theo những khoảng cách tăng dần, não bộ có thời gian để xử lý và lưu trữ kiến thức. Mỗi lần gợi nhớ (nhớ lại từ vựng mà không nhìn đáp án ngay) là một lần rèn luyện khả năng ghi nhớ chủ động (active recall), giúp kết nối thần kinh liên quan đến thông tin đó trở nên mạnh mẽ hơn.

Trái lại, nếu bạn cố nhồi nhét (học dồn) tất cả từ vựng trong một lần, bạn có thể nhớ được trong ngắn hạn (ví dụ nhớ để làm bài kiểm tra ngày mai) nhưng sẽ quên rất nhanh sau đó. Spaced Repetition thì tập trung vào ghi nhớ dài hạn bằng cách củng cố trí nhớ mỗi khi sắp quên, do đó thông tin dần dần chuyển từ trí nhớ ngắn hạn sang trí nhớ dài hạn.

Một minh chứng cho hiệu quả của Spaced Repetition: các nhà khoa học đã thực hiện những thí nghiệm trong đó một nhóm người học từ vựng bằng cách ôn tập giãn cách và nhóm kia học thông thường. Kết quả cho thấy nhóm áp dụng ôn tập ngắt quãng có khả năng nhớ từ vựng cao hơn gấp nhiều lần sau vài tuần so với nhóm đối chứng. Thậm chí có nghiên cứu dài hạn còn chỉ ra rằng người học tăng đáng kể điểm số nhớ từ khi số lần ôn tập tăng và khoảng cách giữa các lần ôn được tối ưu hóa. Nói cách khác, bạn sẽ nhớ tốt nhất nếu được ôn lại ngay trước khi lãng quên.

Phương pháp này không chỉ giúp nhớ từ vựng, mà bất kỳ thông tin nào (công thức, kiến thức chuyên môn) cũng có thể áp dụng. Đặc biệt với từ vựng tiếng Anh, thứ mà nhiều người học dễ quên nếu không sử dụng thường xuyên, Spaced Repetition tạo ra một lịch ôn luyện khoa học giúp bạn nhớ từ đều đặn trong nhiều tháng, nhiều năm.

Công cụ và phần mềm hỗ trợ Spaced Repetition

Tin vui là bạn không cần tự mình tính toán thời điểm ôn tập cho từng từ vựng – hiện nay có rất nhiều công cụ và ứng dụng đã được lập trình dựa trên thuật toán Spaced Repetition để hỗ trợ người học. Dưới đây là một số công cụ phổ biến mà bạn có thể sử dụng:

• Anki: Đây có lẽ là ứng dụng Spaced Repetition nổi tiếng nhất. Anki là một phần mềm flashcard miễn phí, mã nguồn mở, cho phép bạn tạo các thẻ từ vựng và tự động sắp xếp lịch ôn theo thuật toán. Mỗi lần bạn ôn một thẻ, Anki sẽ hỏi bạn mức độ nhớ từ (tốt hay kém) và dựa vào đó điều chỉnh khoảng cách lần ôn tiếp theo. Anki đơn giản nhưng rất mạnh mẽ, có cộng đồng người dùng đông đảo chia sẻ sẵn nhiều bộ thẻ (deck) từ vựng mà bạn có thể tải về dùng ngay.

• Brainscape: Brainscape có cách hoạt động tương tự Anki (bạn cũng đánh giá mức độ thuộc của mình từ 1 đến 5 sau mỗi thẻ) nhưng có giao diện hiện đại hơn. Ngoài việc tự tạo flashcard, Brainscape cung cấp các “lớp học” flashcard do chính họ thiết kế, ví dụ bộ Vocabulary Builder với hơn 800 từ vựng khó và hữu ích. Ứng dụng này cơ bản miễn phí, nếu muốn truy cập các bộ thẻ cao cấp thì cần trả phí.

• Memrise: Memrise cũng áp dụng Spaced Repetition nhưng được thiết kế chuyên cho học ngôn ngữ. Memrise có sẵn rất nhiều khóa học từ vựng tiếng Anh ở các trình độ, kèm theo hình ảnh và video minh họa sinh động. Memrise phù hợp nếu bạn thích một ứng dụng có sẵn nội dung để học theo từng ngày. Phiên bản miễn phí của Memrise cho phép học một số khóa cơ bản, nếu muốn học nâng cao hơn bạn có thể đăng ký gói trả phí.

• Quizlet (chế độ Learn): Quizlet là ứng dụng flashcard nổi tiếng, và chế độ “Learn” của Quizlet cũng ứng dụng ý tưởng Spaced Repetition. Quizlet có ưu điểm giao diện thân thiện, nhiều trò chơi ôn tập vui nhộn, phù hợp cho người mới bắt đầu.

Ngoài ra, còn nhiều ứng dụng khác cũng tích hợp Spaced Repetition trong quá trình học mà có thể bạn đã dùng mà không để ý. Ví dụ: ứng dụng Duolingo khi dạy từ vựng cũng sẽ cho bạn ôn các từ cũ theo thời gian (dù không gọi tên là Spaced Repetition nhưng nguyên lý tương tự). Nói chung, bạn có rất nhiều lựa chọn công cụ – hãy thử vài ứng dụng để xem bạn hợp với cái nào nhất.

Nếu bạn không muốn dùng phần mềm, bạn cũng có thể áp dụng Spaced Repetition theo cách thủ công với thẻ giấy và hộp Leitner. Phương pháp Leitner hoạt động như sau: bạn chuẩn bị vài hộp hoặc ngăn để thẻ từ vựng. Ban đầu tất cả các thẻ ở ngăn 1. Mỗi ngày bạn học thẻ ở ngăn 1, nếu nhớ được thì chuyển thẻ đó sang ngăn 2, nếu quên thì giữ lại ở ngăn 1. Thẻ ở ngăn 2 thì 2-3 ngày mới ôn một lần; thẻ ở ngăn 3 (những thẻ bạn đã thuộc khá tốt) thì 5-7 ngày ôn một lần,… Cứ như vậy, thẻ nào càng ở ngăn cao thì khoảng cách ôn lại càng lâu. Thẻ nào bạn trả lời sai sẽ quay về ngăn 1 để ôn lại từ đầu. Đây chính là cách mô phỏng Spaced Repetition một cách đơn giản mà hiệu quả.

Cách áp dụng Spaced Repetition vào học tiếng Anh

Áp dụng kỹ thuật Spaced Repetition vào việc học tiếng Anh, đặc biệt là học từ vựng, không khó. Dưới đây là một số bước và mẹo giúp bạn bắt đầu:

1. Lựa chọn nội dung cần ghi nhớ: Trước tiên, hãy xác định những từ vựng hoặc cụm từ bạn muốn học. Nên ưu tiên những từ hữu ích, hay gặp trong công việc hoặc đời sống của bạn. Bạn có thể lấy từ vựng từ bài báo, sách, phim ảnh hoặc từ danh sách được gợi ý (ví dụ 3000 từ tiếng Anh thông dụng). Đừng cố nhồi nhét quá nhiều từ mới cùng lúc; mỗi ngày học khoảng 5-10 từ mới là hợp lý để đảm bảo chất lượng.

2. Tạo thẻ ghi nhớ hiệu quả: Dù bạn dùng ứng dụng hay viết thẻ giấy, hãy làm mỗi thẻ thật “đầy đủ thông tin” để hỗ trợ trí nhớ. Một thẻ từ vựng không chỉ gồm từ tiếng Anh và nghĩa tiếng Việt, mà nên có thêm: phiên âm, một câu ví dụ minh họa cách dùng từ, và thậm chí hình ảnh gợi nhớ nếu có thể. Ví dụ: với từ “resilient”, bạn có thể ghi “resilient – (adj) kiên cường – Ví dụ: Children are often very resilient, they can recover quickly from disappointment. – Ghi chú: Resilient = không bỏ cuộc trước khó khăn.” Những thông tin bổ sung này giúp não bộ liên kết ngữ cảnh và ý nghĩa, ghi nhớ từ tốt hơn là học vẹt.

3. Thiết lập lịch ôn tập hàng ngày: Hãy dành một khoảng thời gian cố định mỗi ngày để ôn tập flashcard theo kế hoạch Spaced Repetition. Có thể là 15 phút buổi sáng hoặc 20 phút buổi tối tùy lịch của bạn. Điều quan trọng là duy trì đều đặn mỗi ngày. Vì mỗi ngày trôi qua, sẽ luôn có một số thẻ đến hạn ôn (due cards) theo thuật toán. Nếu bạn bỏ lỡ, các thẻ sẽ tồn lại và ngày sau càng nhiều hơn, dễ gây nản. Do đó, hãy biến việc ôn tập flashcard thành một thói quen như đánh răng – ngày nào cũng làm một chút.

4. Tập trung vào active recall: Khi ôn bài bằng flashcard, hãy tuân thủ nguyên tắc “nhớ trước, xem sau”. Tức là khi nhìn mặt trước (từ tiếng Anh), bạn chủ động nhớ nghĩa hoặc cách dùng của nó trong đầu, sau đó mới lật thẻ hoặc bấm để xem đáp án ở mặt sau. Việc cố nhớ lại như vậy chính là bài tập cho não, giúp khắc sâu ký ức. Tránh việc vừa thấy từ đã nhìn ngay đáp án – như vậy não sẽ không phải nỗ lực gì và bạn sẽ mau quên.

5. Điều chỉnh theo khả năng: Bạn đừng lo lắng nếu ban đầu thấy một số từ phải ôn lại quá nhiều lần vì hay quên. Đó là dấu hiệu để bạn điều chỉnh việc học – có thể từ đó khó, bạn cần đặt câu thêm với từ đó, hoặc nghe cách phát âm để nhớ tốt hơn. Ngược lại, có những từ bạn thấy quá dễ, nhớ mãi không quên, thì có thể dãn cách ôn lâu hơn. Các ứng dụng như Anki sẽ tự động làm điều này, nhưng nếu bạn học thủ công thì cũng nên linh hoạt theo cảm nhận của bản thân.

6. Kết hợp với ngữ cảnh thực tế: Spaced Repetition sẽ hiệu quả nhất khi bạn đồng thời tiếp xúc với tiếng Anh qua ngữ cảnh. Nghĩa là ngoài việc học từ bằng flashcard, hãy cố gắng đọc sách, xem phim, nghe podcast tiếng Anh thường xuyên. Khi bạn bắt gặp những từ đã học xuất hiện trong ngữ cảnh thật, bạn sẽ nhớ chúng cực kỳ lâu. Ngược lại, nếu chỉ học thẻ mà không bao giờ thấy từ đó sử dụng ở đâu, bạn dễ mất động lực. Vì vậy, hãy coi Spaced Repetition là một phần của kế hoạch học, song song với việc rèn luyện kỹ năng đọc, nghe và giao tiếp. Ví dụ: nếu bạn học từ “resilient” hôm nay, hãy để ý xem trong tuần có bài báo hoặc đoạn phim nào dùng từ này không, hoặc chủ động đặt một câu có “resilient” khi nói chuyện bằng tiếng Anh. Sự kết nối thực tế giúp trí nhớ càng bền vững.

Hướng dẫn thực hành Spaced Repetition cho người mới

Để kết thúc, dưới đây là một hướng dẫn ngắn bạn có thể áp dụng ngay hôm nay để trải nghiệm kỹ thuật Spaced Repetition:

1. Chọn 5 từ mới: Lấy 5 từ tiếng Anh mà bạn muốn nhớ (có thể từ bài đọc hôm nay hoặc danh sách bất kỳ).

2. Tạo thẻ flashcard cho 5 từ đó: Ghi mỗi từ vào một thẻ (giấy hoặc ứng dụng), kèm nghĩa, câu ví dụ.

3. Học lần đầu: Xem từng thẻ, nhớ nghĩa và đọc to câu ví dụ. Cố gắng hình dung tình huống dùng từ đó.

4. Ôn lần 1 sau 1 ngày: Ngày mai, lấy các thẻ ra tự kiểm tra. Nhớ được thì đánh dấu “đã thuộc” (hoặc chuyển thẻ sang ngăn tiếp theo nếu dùng phương pháp Leitner). Quên từ nào thì đánh dấu để học lại và sẽ ôn lại sớm hơn.

5. Ôn lần 2 sau 3 ngày: Tiếp tục ôn các từ đó sau khoảng 3 ngày. Lần này những từ bạn thuộc sẽ được giãn cách lâu hơn nữa, từ quên thì lại quay về ôn thường xuyên.

6. Bổ sung từ mới hàng tuần: Mỗi tuần bạn có thể thêm vài từ mới vào bộ thẻ. Đồng thời luôn ôn các từ cũ theo lịch. Sau khoảng vài tuần, bạn sẽ có một vòng lặp: mỗi ngày ôn tập khoảng 10-15 phút cả từ cũ lẫn từ mới, đảm bảo không từ nào bị bỏ quên quá lâu.

7. Đánh giá kết quả: Sau một tháng, thử kiểm tra lại danh sách từ đã học xem bạn nhớ được bao nhiêu. Bạn sẽ bất ngờ vì mức độ nhớ từ vựng cải thiện rõ rệt – những từ trước đây học rồi quên nay lại ở trong đầu bạn một cách tự nhiên.

Kết luận

Spaced Repetition không phải là “mẹo ghi nhớ cấp tốc” mà là một phương pháp học tập thông minh dựa trên khoa học về trí nhớ. Đối với người lớn bận rộn tự học tiếng Anh, kỹ thuật này đặc biệt hữu ích vì nó tối ưu hóa thời gian học: mỗi ngày chỉ cần một chút thời gian ôn tập nhưng mang lại hiệu quả ghi nhớ lâu dài. Thay vì để công sức học từ vựng của bạn trôi tuột sau vài tuần, hãy áp dụng Spaced Repetition để xây dựng một vốn từ vựng bền vững theo thời gian.

Hãy thử bắt đầu với vài từ mới và kiên trì trong một thời gian, bạn sẽ thấy sự khác biệt. Việc nhớ từ sẽ không còn là gánh nặng khiến bạn nản lòng, mà trở thành một thói quen nhẹ nhàng, thú vị khi bạn thấy mình ngày càng tiến bộ. Như câu nói nổi tiếng: “Repetition is the mother of learning” – lặp lại chính là mẹ của việc học. Nhưng với Spaced Repetition, ta không lặp lại một cách máy móc, mà lặp lại đúng lúc, đúng cách, để mỗi lần học đều thật sự có giá trị. Chúc bạn áp dụng thành công và sớm gia tăng vốn từ vựng tiếng Anh của mình một cách đáng kể!

Tài liệu tham khảo

1. Ramsay Lewis (2025). How to Use Spaced Repetition to Remember English Vocabulary. LeonardoEnglish.com.

2. Harry Cloke (2024). Spaced Repetition: The Ultimate Guide to Remembering What You Learn. Growth Engineering Blog.

3. Evgeny Chukharev-Hudilainen & Tatiana Klepikova (2016). The effectiveness of computer-based spaced repetition in foreign language vocabulary instruction: a double-blind study. Calico Journal, 33(3), 334–354.

• Phương pháp "Shadowing" Luyện nói tiếng Anh tự nhiên

• Học tiếng Anh qua mạng xã hội và meme 

• Ghi chép lỗi sai để cải thiện kỹ năng tiếng Anh

• Tự tạo môi trường tiếng Anh tại nhà

• Tìm bạn học cùng để luyện nói tiếng Anh

• Tập tư duy bằng tiếng Anh thay vì dịch