Embedded Files
Trong học trực tuyến, kỹ năng ghi chép (note-taking) vẫn đóng vai trò vô cùng quan trọng dù bạn có thể xem lại bài giảng. Ghi chép hiệu quả không chỉ đơn thuần là chép lại thông tin, mà còn giúp bạn lắng nghe tích cực, hiểu sâu và nhớ lâu hơn. Dưới đây, chúng ta sẽ tìm hiểu lợi ích của việc ghi chép, cũng như các kỹ thuật giúp việc ghi chép trong lớp học online trở nên hiệu quả nhất.
Lợi ích của việc ghi chép khi học online
1. Tăng cường sự tập trung và lắng nghe tích cực: Môi trường học trực tuyến thường tiềm ẩn nhiều xao nhãng (tiếng ồn xung quanh, thông báo trên máy tính, v.v.). Khi bạn chủ động ghi chép, bạn buộc bản thân dồn sự chú ý vào bài giảng, giảm thiểu việc mất tập trung. Việc cầm bút (hoặc gõ phím) ghi lại ý chính đòi hỏi bạn phải lắng nghe để chọn lọc thông tin, nhờ đó đầu óc ít “lang thang” hơn. Các nghiên cứu giáo dục cho thấy việc ghi chép không hề cản trở mà trái lại hỗ trợ khả năng nghe hiểu – vì nó biến bạn thành một người nghe chủ động thay vì thụ động. Ngoài ra, việc viết xuống giúp bạn giữ tỉnh táo trong những buổi học dài, tránh việc ngồi không dễ buồn ngủ.
2. Hiểu bài sâu hơn: Ghi chép không có nghĩa là chép nguyên văn từng lời giảng viên nói. Ngược lại, ghi chép hiệu quả là quá trình bạn lọc và diễn đạt lại bằng từ ngữ của mình. Khi làm vậy, bạn buộc phải hiểu nội dung rồi mới viết ra được. Ví dụ, nếu thầy giáo nói: “The company’s net profit saw an uptick after implementing the new strategy,” bạn có thể ghi gọn: “Lợi nhuận ròng ↑ sau chiến lược mới.” Ở đây bạn dùng ký hiệu mũi tên lên (↑) để chỉ tăng. Đó chính là bạn đã hiểu ý và tóm tắt lại. Theo chuyên gia, tóm lược bằng lời của mình sẽ giúp nhớ lâu hơn so với chép y nguyên. Đồng thời, khi xem lại, bạn sẽ dễ nắm ý hơn vì lời văn của bạn thường ngắn gọn, trọng tâm.
3. Củng cố trí nhớ và hỗ trợ ôn tập: Thông tin chỉ nghe một lần rất dễ quên. Nhưng khi bạn viết xuống, não bộ đã xử lý nó thêm một lần, giống như khắc nhẹ vào trí nhớ. Sau buổi học, những ghi chú trở thành tư liệu quý để bạn ôn tập. Bạn có thể đọc lại tóm tắt bài học thay vì phải xem lại toàn bộ video hoặc slide. Một bộ ghi chú tốt giúp bạn hệ thống hóa kiến thức, nhìn ra được mối liên hệ giữa các khái niệm, từ đó nhớ lâu và sâu hơn. Đặc biệt, trong các khóa học online thường kéo dài, việc xem lại ghi chú mỗi tuần sẽ nhắc bạn nhớ các kiến thức cũ, tránh “học trước quên sau”. Khi đến kỳ thi hoặc làm bài tập lớn, bạn có nguồn thông tin cô đọng để tham khảo, tiết kiệm rất nhiều thời gian so với việc lọ mọ tua video bài giảng.
Kỹ thuật ghi chép hiệu quả
1. Ghi ý chính, không chép nguyên văn từng câu: Một sai lầm thường gặp là cố viết mọi thứ giảng viên nói. Cách này vừa không khả thi (vì nói nhanh hơn viết) vừa khiến bạn bỏ lỡ bức tranh tổng quát. Thay vào đó, hãy rèn thói quen ghi các ý chính, từ khóa quan trọng. Bỏ qua những từ nối, từ filler (như “thì”, “là”, “à”) không cần thiết. Ví dụ, nếu thầy nói: “Hôm nay chúng ta sẽ thảo luận ba phương pháp học từ vựng tiếng Anh hiệu quả…”, bạn có thể chỉ cần viết: “3 phương pháp học từ vựng hiệu quả: 1)… 2)… 3)…”. Viết ngắn gọn như vậy giúp bạn theo kịp tốc độ giảng và dễ dàng nhìn ra cấu trúc bài giảng (ở đây là có 3 phương pháp sẽ được liệt kê). Một mẹo nhỏ: sử dụng các kí hiệu, viết tắt thông dụng như “→” nghĩa là dẫn đến/cho thấy, “↑/↓” cho tăng/giảm, “&” cho “và”, hoặc tự tạo ký hiệu riêng miễn là bạn nhớ. Trang web hướng dẫn sinh viên của Đại học UNSW khuyến khích người học viết cụm từ thay vì cả câu, chỉ ghi những từ mang nội dung chính và bỏ qua các từ thừa.
2. Paraphrase – ghi bằng lời của bạn: Như đã đề cập, cố gắng diễn đạt lại ý vừa nghe theo cách hiểu của bạn rồi mới viết ra. Điều này giúp bạn kiểm chứng ngay xem mình hiểu đúng ý chưa. Nếu chưa hiểu, đánh dấu chỗ đó để hỏi lại thầy hoặc xem lại sau. Nếu hiểu rồi, viết ra ý đó ngắn gọn nhất có thể. Ví dụ, giảng viên nói: “Photosynthesis is the process by which green plants convert sunlight into chemical energy.” Bạn hiểu đó là quá trình quang hợp, có thể ghi: “Photosynthesis: plants use ánh sáng mặt trời → năng lượng hoá học (đường).” Sử dụng song ngữ Anh-Việt nếu cần cho dễ hiểu. Ghi chú là của bạn, nên bạn hoàn toàn có thể linh hoạt miễn sao lúc đọc lại bạn nắm được ý. Viết bằng ngôn ngữ của mình cũng giúp sau này bạn nhớ nội dung dễ hơn thay vì cố dịch lại từ ngữ hàn lâm của sách vở.
3. Tổ chức bố cục rõ ràng: Một trang ghi chép lộn xộn sẽ gây khó khăn khi xem lại. Hãy sắp xếp ghi chú có hệ thống bằng cách sử dụng tiêu đề, mục lục và thụt dòng. Ví dụ, đầu buổi học ghi ngày tháng, chủ đề bài học làm tiêu đề. Khi thầy cô chuyển sang ý mới hay phần mới, bạn nên xuống dòng, đặt tiêu đề phụ hoặc đánh số/bullet. Kỹ thuật ghi theo dàn ý (outline method) rất hữu ích: viết đề mục chính sát lề trái, các ý con thì thụt vào một chút, dùng gạch đầu dòng hoặc số La Mã, chữ cái để phân cấp. Cách này giúp bạn phân biệt được ý chính – ý phụ một cách trực quan. Thử tưởng tượng bạn mở ghi chú mà mọi câu chữ liền mạch nhau không phân cấp, chắc chắn rất khó xác định đâu là điểm chính. Ngoài ra, dành khoảng trắng hợp lý giữa các phần, đừng chen chúc chữ kín đặc, để sau này nếu cần bạn có chỗ ghi thêm ý bổ sung.
4. Sử dụng màu sắc và ký hiệu nhấn mạnh: Nếu có điều kiện, hãy tận dụng màu sắc, bút dạ quang, ký hiệu đặc biệt để làm nổi bật những nội dung quan trọng. Ví dụ, dùng bút đỏ hoặc đánh dấu sao (*) bên cạnh khái niệm quan trọng, tô sáng công thức, khoanh tròn từ khóa. Màu xanh cho ví dụ, màu vàng cho định nghĩa chẳng hạn – bạn có thể tự quy ước. Tuy nhiên, lưu ý đừng quá sa đà vào việc trang trí lúc đang học; ưu tiên ghi chép đủ ý trước, bạn có thể tô màu khi xem lại bài. Việc đánh dấu như vậy giúp mắt bạn quét nhanh khi ôn tập, biết ngay đâu là chỗ cần chú ý. Ví dụ, trong 5 trang ghi chép, chỉ cần liếc qua các đoạn tô đậm màu là bạn nắm được các điểm mấu chốt của bài.
5. Để trống khi cần và bổ sung sau: Nếu bạn bỏ lỡ thông tin (ví dụ thầy nói quá nhanh một công thức dài), đừng hoảng loạn. Hãy để một khoảng trống hoặc ghi chú “(công thức ở đây)” rồi tiếp tục theo kịp bài giảng. Sau buổi học, bạn có thể xem lại video hoặc hỏi bạn bè, thầy cô để điền vào chỗ trống đó. Việc này tốt hơn là cố viết rồi cuống lên không nghe được phần kế tiếp. Cũng nên chừa lề hoặc khoảng trống bên cạnh ghi chú của mình để sau buổi học bạn có thể ghi thêm nhận xét, ý tưởng hoặc chỉnh sửa. Chẳng hạn, lúc xem lại bạn hiểu thêm một khái niệm, có thể ghi chú bổ sung bằng màu khác ở lề cho rõ.
6. Sử dụng viết tắt một cách nhất quán: Viết tắt là “vũ khí bí mật” để tốc ký nhanh. Hãy sử dụng những viết tắt thông dụng (vd: “vv” = vân vân, “k/n” = khái niệm, “info” = information/thông tin, “ASAP” = as soon as possible/càng sớm càng tốt…). Ngoài ra, bạn có thể tự tạo viết tắt cá nhân cho những từ hay lặp lại trong môn học. Ví dụ, nếu trong môn kinh tế, “doanh nghiệp” xuất hiện nhiều, bạn viết tắt thành “DN”; “KH” cho “khách hàng”, “LN” cho “lợi nhuận”. Quan trọng là phải nhất quán – luôn dùng một ký hiệu cho một ý nghĩa nhất định. Bạn nên lập một bảng chú giải nhỏ ở cuối sổ để nhớ các ký hiệu của mình. Ban đầu có thể hơi khó quen, nhưng chỉ sau vài buổi, bạn sẽ thấy tốc độ ghi chép cải thiện rõ, và khi đọc lại vẫn hiểu nhờ bảng chú giải. Ví dụ bảng viết tắt: “gt” = giá trị, “→” = dẫn đến, “≠” = khác/không bằng, “?” khoanh tròn = chưa rõ (để nhắc hỏi lại).
7. Áp dụng phương pháp ghi chép phù hợp: Có nhiều phương pháp ghi chép kinh điển như Cornell, Outline, Mapping, Charting. Bạn có thể thử và chọn phương pháp phù hợp với mình. Ví dụ, phương pháp Cornell: chia giấy thành 2 cột – cột nhỏ bên trái để ghi từ khóa hoặc câu hỏi, cột phải để ghi chi tiết bài giảng, cuối trang có phần tóm tắt. Phương pháp này giúp ôn tập dễ dàng: bạn có thể che phần ghi chi tiết và tự trả lời bằng từ khóa ở cột trái. Hoặc phương pháp sơ đồ tư duy (Mapping): biến ghi chú thành các nhánh ý tưởng kết nối với nhau – hữu ích cho những bài giảng nhiều ý lớn và mối quan hệ phức tạp. Dù chọn cách nào, điều quan trọng là phương pháp đó phải khiến bạn thoải mái và hiểu quả. Đừng ép mình theo một khuôn mẫu nếu nó không phù hợp (ví dụ có người không thích vẽ sơ đồ thì cứ dùng bullet truyền thống cũng không sao). Mục đích cuối cùng vẫn là hiểu bài và nhớ lâu.
8. Xem lại và chỉnh sửa ghi chú sau buổi học: Dành vài phút sau mỗi buổi học (hoặc cuối ngày) để đọc lại ghi chú khi thông tin còn mới. Khi đọc, bạn có thể dùng bút màu bổ sung ý nào chưa rõ, đánh dấu các phần quan trọng cần nhớ, hoặc tổ chức lại nếu thấy ghi chú ban đầu chưa logic. Đây cũng là lúc bạn điền nốt chỗ trống nếu còn phần nào bị thiếu. Việc xem lại ngay giúp củng cố trí nhớ – biến ký ức ngắn hạn thành dài hạn. Đồng thời, nếu có câu hỏi phát sinh, bạn có thể ghi ra để hỏi giảng viên trong buổi học tới. Thói quen này đảm bảo rằng đến kỳ thi, bạn sẽ không bất ngờ vì “ôi mình ghi cái gì đây” mà đã hiểu rõ từ trước.
Kết luận
Ghi chép hiệu quả là một kỹ năng cần rèn luyện, đặc biệt trong bối cảnh học trực tuyến nơi việc tập trung hoàn toàn phụ thuộc vào ý chí người học. Bằng cách tập trung vào ý chính, dùng từ ngữ của bản thân, và áp dụng các kỹ thuật như viết tắt, ký hiệu, bố cục rõ ràng, bạn sẽ biến việc ghi chép thành trợ thủ đắc lực cho quá trình học. Một bộ ghi chú tốt không chỉ giúp bạn hiểu và nhớ bài lâu hơn ngay thời điểm học, mà còn là “của để dành” quý giá cho tương lai – khi cần ôn tập hay tra cứu lại kiến thức đã học. Hãy coi việc ghi chép không phải là nhiệm vụ nhàm chán, mà là một phần của hoạt động học tập sáng tạo: bạn chủ động tương tác với kiến thức thay vì chỉ ngồi nghe. Khi đó, mỗi trang ghi chú sẽ phản ánh hành trình hiểu biết của riêng bạn. Như câu nói nổi tiếng: “Việc mực nhạt còn hơn trí nhớ tốt” – ghi chép lại sẽ giúp ta không phụ thuộc hoàn toàn vào trí nhớ, và luôn sẵn sàng kiến thức trong tay.
Hãy bắt đầu thử áp dụng những kỹ thuật trên vào buổi học online kế tiếp, bạn sẽ cảm nhận sự khác biệt: tập trung hơn, tự tin hơn và kết quả học tập cải thiện hơn. Chúc bạn học tập hiệu quả!
Nguồn tham khảo: Bài viết “The Art of Effective Note-Taking in Online Learning” (Mississippi State University) nêu bật lợi ích của ghi chép với trí nhớ và tập trung, tài liệu hướng dẫn kỹ năng note-taking của UNSW với các mẹo thực hành cụ thể, cùng kinh nghiệm thực tiễn của nhiều sinh viên học trực tuyến.
Google Sites
Report abuse